รายละเอียด : นิทานโบราณคดี

เรื่องต่างๆ ที่จะเล่าต่อไปนี้ ล้วนเป็นเรื่องจริงซึ่งตัวฉันได้รู้เห็นเอง มิได้คิดประดิษฐ์ขึ้นใหม่ แต่เป็นเรื่องเกร็ดนอกพงศาวดาร จึงเรียว่า "นิทานโบราณคดี เหตุที่จะเขียนนิทานแหล่านี้ เกิดแต่ลูกที่อยู่ด้วยอยากรู้เรื่องเก่าแก่ที่เคยเห็นมาก่อนเธอเกิด ถึงเวลานั่งกินอาหารพร้มกันมักชวนให้เล่าให้ฟังเนืองๆ

ส่วนตัวฉันเองเมื่อตกมาถึงเวลาแก่ชราดูก็ชอบเล่าอะไรๆ ให้เด็กฟังเหมือนอย่างคนแก่ที่เคยเห็นมาก่อน แม้ตัวเองเมื่อยังเป็นหนุ่มก็เคยชอบไต่ถามท่านผู้ใหญ่อย่างเดียวกัน ยังจำได้ถึงสมัยเมื่อฉันป็นนายทหารมหาดเล็กประจำอยู่ในพระบรมมหาราชวังเวลาค่ำมักชอบไปเฝ้าสมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมสมเด็จพระบำราบปรปักษ์ที่วัง ตรงหน้าประตูวิเศษชัยศรี ทูลถามถึงเรื่องโบราณต่างๆ ท่านก็โปรดตรัสเล่าให้ฟังโดยไม่ทรงรังเกียจ ดูเหมือนจะพอพระทัยให้ทูลถามด้วยเสียอีก การที่คนแก่ชอบเล่าอะไรให้เด็กฟังน่าจะเป็นธรรดามนุษย์มาแต่ดึกดำบรรพ์ แต่โดยมากเล่าแล้วก็แล้วกันไป ต่อบางที่จึงมีคนเขียนเรื่องที่เล่าลงไว้เป็นลายลักษณ์อักษร ตัวฉันเองเดิมก็ไม่ได้คิดว่าจะเขียนแต่ลูกหญิงพูนพิศมัยเธอว่าเรื่องต่างๆ ที่ฉันเล่าให้ฟังล้วนมีแก่นสารเป็นคติน่ารู้ถ้าปล่อยให้สูญเสียก็น่าเสียดาย เธออ้อนวอนขอให้ฉันเขียนรักษาไว้ให้เป็นประโยชน์แก่ลูกหลายและผู้อื่นต่อไป ฉันจึงเริ่ม่ได้เขียน "นิทานโปราณ" มาตั้งแต่ พ.ศ.2483 แต่ไม่ได้กำหนดว่าจะเขียนเรื่องชนิดใด สุดแต่นึกเรื่องอะไรขึ้นได้เห็นว่าจะเขียน ก็เขียนลงไปเป็นนิทาน นึกเรื่องใดได้ก่อนก็เขียนก่อน เรื่องใดนึกได้ภายหลังก็เขียนทีหลัง นิทานที่เขียนจึงเป็นเรื่องหลายอย่างชนิดระคนปนกัน แต่หวังใจว่าผู้อ่านจะไม่เสียเวลาเปล่าต้วยอ่านนิทานเหล่านี้

คำนำ : นิทานโบราณคดี

"นิทานโบราณคดี" นี้ สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงนิพนธ์ขึ้นโดยปรารภเหตุจากากรที่ได้เสด็จไปประทับอยู่ทีเกาะปีนัง (พ.ศ.2476-2485) และพระธิดาผู้ใฝ่หาความรู้ต่างๆ คือหม่อนเจ้าหญิงพูนพิศมัย ดิสกุล อดีตประธานองค์การพุทธศาสนิกสัมพันธ์แห่งโลก ได้ทรงถามหาความรู้เรื่องราวต่างๆ ที่เกิดขึ้นขณะทรงรับราชการเป็นเสนาบดีกระทรวงมหาดไทย อันเป็นระยะหัวเลี้ยวหัวต่อของการปกครองบ้านเมืองในช่วงปรับปรุงบ้านเมืองสู่สยามยุคใหม่ ซึ่งจะต้องทรงงานเพื่อสนองพระราชบริหารแห่งพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่5) ซึ่งพระองค์กำลังทรงงานเพื่อพัฒนาประเทศไปตามแบบนานาอารยประเทศให้ก้าวทันโลก เรื่องที่ตรัสเล่าให้หม่อนหญิงพูนพิศมัย ดิสกุลฟัง่นั้น ทรงปรารภไปถึงสมเด็จฯ เจ้าฟ้า กรมพระยานริศรานุวัตติวงศ์ เป็นคำนำว่า 

"เรื่องที่ฉันเล่าให้ฟังแม้จะเป็นเรื่องเบ็ดเตล็ดแต่เป็นเรื่องเนื่องคดีธรรมก็มี เป็นเรื่องแปลกประหลาดนานๆ ก็จะปรากฏก็มี เป็นเรื่องขบขันก็มี ล้วนน่ารู้ทั้งนั้น ถ้าปล่อยให้สูญเสียก็น่าเสียดาย เธอวิงวอนให้ฉันเขียนรักษาไว้ให้เป็นประโยชน์ทางความรู้แก่คนภายหน้า ฉันจึงได้เขียนนิทานโบราณคดีด้วยประการฉะนี้ แต่รู้สึกตัวว่าเขียนเมื่อแก่ชราอายุถึง 78 ปีแล้ว อาจจะหลงลืมไปบ้าง แต่ถ้าลืมก็คงลืมแต่พลความและศักราช ส่วนเรื่องนั้นเชื่อว่ายังจำได้มั่นคงหวังใจว่าผู้อ่านจะไม่เสียเวลา เปล่าด้วยอ่านนิยายเหล่านี้

สารบัญ : นิทานโบราณคดี

• เรื่องพระพุทธรูปประหลาด
• เรื่องพระครูวันฉลอง
• เรื่องเสือใหญ่เมืองชุมพร
• เรื่องห้ามไม่ให้เจ้าไปสุพรรณ
• เรื่องของแปลกที่เมืองชัยปุระในอินเดีย
• เรื่องของแปลกที่เมืองพาราณสี
• เรื่องสืบพระศาสนาในอินเดีย
• เรื่องเจ้าพระยาอภัยราชา
• เรื่องหนังสือหอหลวง
• เรื่องความไข้เมืองเพชรบูรณ์
• เรื่องโจรประหลาด
• เรื่องตั้งโรงพยาบาล
• เรื่องอนามัย
• เรื่องโรงเรียนมหาดเล็กหลวง
• เรื่องอั้งยี่
• เรื่องลานช้าง
• เรื่องแม่น้ำโขง
• เรื่องค้นเมืองโบราณ
• เรื่องเมืองไทยมีพระเจ้าแผ่นดิน 2 พระองค์
• เรื่องจับช้าง
• เรื่องเทศาภิบาล

เนื้อหาปกหลัง : นิทานโบราณคดี

"เหตุที่จะเขียนนิทานเหล่านี้ เกิดแต่ลูกที่อยู่ด้วยอยากรู้เรื่องราวเก่าแก่ก่อนเธอเกิด ถึงเวลานั่งกินอาหารพร้อมกัน มักชวนให้เล่าให้ฟังเนืองๆ ส่วนตัวฉันเองเมื่อตกมาถึงเวลาแก่ชรา ก็ชอบเล่าอะไรๆ ให้เด็กฟังเหมือนอย่างคนแก่ที่เคยเห็นมาก่อน

แต่ลูกหญิงพูนพิศมัยเธอว่า เรื่องต่างๆ ที่ฉันเล่าให้ฟังล้วนมีแก่นสารเป็นคติน่ารู้ ถ้าปล่อยให้สูญเสียน่าเสียดาย เธออ้อนวอนขอให้ฉันเขียนรักษาไว้ให้เป็นประโยชน์แก่ลูกหลานและผู้อื่นต่อไป"

รีวิวโดยสำนักพิมพ์ : นิทานโบราณคดี

สำนักพิมพ์ดอกหญ้า ของบริษัทสามัคคีสาร ได้มองเห็นความสำคัญของหนังสือเรื่อง "นิทานโบราณคดี" พระนิพนธ์ในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพจึงได้จัดพิมพ์ขึ้นอีกครั้งหนึ่ง และในการจัดพิมพ์ครั้งนี้ทางโครงการอนุรักษ์ฯ ได้กระทำอย่างระมัดระวัง กล่าวคือได้นำต้นฉบับจากฉบับพิมพ์ครั้งก่อนๆ ที่มีอยู่ในมือมาตรวจสอบทบทวน และเชื่อว่าฉบับที่สำนักพิมพ์ "ดอกหญ้า" จัดพิมพ์ขึ้นมาใหม่ในครั้งนี้จะเป็นฉบับที่ถูกต้องสมบูรณ์อย่างแน่นอน

ในส่วนการขออนุญาตในเรื่องลิขสิทธิ์มาจัดพิมพ์นั้น ได้รับความอนุเคราะห์เป็นอย่างดียิ่งจากมิตรผู้มากด้วยไมตรีจิต คือคุณบรรเจิด อินทุจันทร์ยง ได้ช่วยติดต่อและขอรับอนุญาตในเรื่องลิขสิทธิ์ให้จัดพิมพ์จากทายาทของพระองค์ท่านแล้ว ยิ่งกว่านี้ คุณบรรเจิด อินทุจันทร์ยง ยังได้กรุณามอบต้นฉบับพิมพ์ครั้งก่อนมาให้ตรวจสอบสมทบด้วย ทั้งได้ช่วยค้นหาภาพเก่าแปลกๆ มาประกอบเรื่องแต่ละเรื่องให้เหมือนกับบางฉบับที่พิมพ์ในครั้งก่อน และเพิ่มขึ้นมากกว่าเดิมสำหรับการพิมพ์ครั้งนี้อีกบางส่วนด้วย ทำให้หนังสือเล่มนี้มีความสมบูรณ์ยิ่งขค้น ซึ่งการเอื้ออาทรอันมากด้วยไมตรีจิตของ คุณบรรเจิด อินทุจันทร์ยงครั้งนี้ ผู้รับผิดชอบบริหารงานโครงการอนุรักษ์วรรณกรรมเก่าและหายากของสำนักพิมพ์ดอกหญ้า ขอขอบพระคุณอย่างสูงไว้ ณ โอกาสนี้